نقد نشانه شناختی آثار هنرسنتی در منتخبی از عکس های دوره قاجار

در تعداد قابل توجهی از عکس­های دوره قاجار نشانه­هایی از آثار هنرِسنتی دیده می­شود. این عکس­ها به­مثابه اسناد و مدارکی دال بر حضور آثار هنرِسنتی در بطن زندگی مردمان آن دوره­اند؛ لذا خوانش آن­ها می­تواند اطلاعات مهمی در رابطه با نقش و جایگاه هنرِسنتی در سبک زندگی و هویت اجتماعی دوره قاجار در اختیار بگذارند که آگاهی از این امر مغفول­مانده ضروری به نظر می­رسد. در این پژوهش کاربردی نقد و ارزیابی 24 عکس منتخب از مجموعه عکس­های موجود ذیل چهار گروه به روش نشانه­شناسی و با تکیه بر نظام نشانه­شناسی چارلز ساندرز پیرس[i]صورت گرفته است تا بتوان چرایی و چگونگی حضور آثار هنرِسنتی را در عکس­ها جویا شد. شرح مطالعات متکی بر اسناد تصویری، به روش توصیفی-تحلیلی تنظیم شده و گردآوری اطلاعات به طریق کتابخانه­ای و اینترنتی صورت گرفته­است. حاصل مطالعه نشانه­شناسی حضور اثر هنرسنتی در عکس­ها، با استفاده از دسته­بندی سه­گانه پیرس (نشانه­های شمایلی، نمادین و نمایه­ای) حاکی از آن است که: در عکس­هایی که با هدف معرفی اثر گرفته شده است، حضور هنرسنتی جنبه­ای شمایلی دارد؛ در مواردی که عکس حکم تزیین و کالای کاربردی در دربار و زندگی طبقه متوسط را داشته است، نشانه­ها نمادین­اند؛ و در عکس­هایی که مرحله تولید هنرسنتی را نمایش می­دهند و اثر حضور مستقیمی ندارد نشانه نمایه­ای است.